Transport i logistyka w Polsce

Wartość rynku transportu i logistyki (TiL) szacowana jest na 160 miliardów złotych, a sektor ten generuje około 6% krajowego PKB. Agencja badawcza Transport Intelligence prognozuje, że w 2024 roku europejski rynek transportu drogowego wzrośnie o 17%. W 2023 roku sektor ten odpowiadał za przewóz około 2 miliardów ton towarów w Polsce, co stanowiło wzrost o 15% w porównaniu z poprzednimi latami. W 2022 roku polscy przewoźnicy odnotowali wzrost pracy przewozowej o 14%, utrzymując dominację w przewozach towarowych w Unii Europejskiej. Polska odpowiadała za 20,05% całkowitej pracy przewozowej na terenie UE, co przekłada się na wynik 385 088 milionów kilometrów. Szacuje się, że wolumen przewozów w Polsce w 2023 roku wyniósł około 389,3 miliarda euro. Taki wynik stawia ją na pierwszym miejscu pod względem transportu towarów w Europie.

Mimo, że powyższe statystyki napawają optymizmem, branża transportowa w Polsce borykała się z wieloma wyzwaniami, takimi jak rosnące ceny paliw, inflacja oraz zwiększone wymogi środowiskowe ze strony Unii Europejskiej. Szczególnie dotkliwe były podwyżki opłat drogowych w Niemczech, co zwiększyło koszty przejazdów o 86%. Dla przewoźników oznaczało to wzrost kosztów o średnio 123 euro na każdy tranzyt przez Niemcy. Należy tutaj podkreślić, że Niemcy pozostają największym partnerem handlowym Polski, odpowiadając za 28% polskiego eksportu i 19,9% importu. 

Wyzwania i potrzeby

Raporty (patrz źródła pod artykułem) zgodnie wskazują na kilka kluczowych potrzeb sektora TiL

1. Wzrost zatrudnienia i kompetencji. Coraz bardziej odczuwalny jest brak wykwalifikowanej siły roboczej w sektorze, a Polska branża transportowa od lat zmaga się z deficytem zawodowych kierowców. W 2023 roku brakowało w Polsce około 150 tysięcy kierowców, co jest jednym z najwyższych wyników w Europie. Średnie wynagrodzenie w tej branży przekraczało 7700 zł netto, a kierowcy pracujący w systemach międzynarodowych mogli zarobić nawet do 10 000 zł miesięcznie. Firmy nieustannie podejmują próby łagodzenia tego niedoboru poprzez współpracę z instytucjami kształcenia zawodowego, oferowanie atrakcyjnych benefitów pracowniczych oraz podnoszenie wynagrodzeń. Okazuje się również, że umiejętności miękkie, szczególnie w logistyce i relacjach z klientami, stają się równie istotne jak kompetencje techniczne. 
2. Adaptacja technologiczna i środowiskowa: Polski sektor transportowy coraz bardziej koncentruje się na automatyzacji, przetwarzaniu danych w czasie rzeczywistym oraz dekarbonizacji – wszystko, aby osiągnąć cele związane z efektywnością operacyjną i spełnieniem wymogów środowiskowych. W przypadku redukcji emisji, wykorzystanie LNG i BioLNG postrzegane jest jako rozwiązanie przejściowe. W kontekście długoterminowych strategii zakładających zeroemisyjność badane są technologie wodorowa i elektryczna. Taka transformacja w sposób naturalny wymaga inwestycji w nowoczesne technologie i infrastrukturę.
3. Efektywność łańcucha dostaw i konsolidacja rynku. Raporty sugerują, że mniejsze firmy transportowe mogą mieć trudności w radzeniu sobie z rosnącymi kosztami, co może prowadzić do konsolidacji rynku. Więksi, zintegrowani dostawcy usług logistycznych prawdopodobnie zdominują rynek, oferując zarówno transport, jak i usługi o wartości dodanej, takie jak magazynowanie i spedycja. 
4. Bezpieczeństwo. Z danych TAPA EMEA wynika, że w Polsce w latach 2022-2023 zgłoszono 222 incydenty kradzieży ładunków, z czego 130 na łączną kwotę blisko 5 milionów euro. Problem malejącego bezpieczeństwa przewozów w Polsce staje się coraz większym wyzwaniem.

Technologie kosmiczne a potrzeby sektora

Technologie z sektora kosmicznego, takie jak nawigacja satelitarna, telekomunikacja czy satelitarne dane z obserwacji Ziemi mogą stanowić atrakcyjne narzędzia dla podmiotów z sektora TiL, umożliwiające im stawianie czoła bieżącym potrzebom i wyzwaniom. 

Nawigacja satelitarna (GNSS – Globalne Systemy Nawigacji Satelitarnej)

Dokładne pozycjonowanie: GPS i inne systemy nawigacji satelitarnej, takie jak Galileo, mogą zwiększyć dokładność pozycjonowania pojazdów, co doprowadzi do bardziej efektywnego planowania tras, oszczędności paliwa i zmniejszenia emisji. Jest to kluczowy aspekt w zarządzaniu flotą, szczególnie przy optymalizacji tras długodystansowych, harmonogramów dostaw i redukcji czasu bezczynności.

Pojazdy autonomiczne. Wprowadzenie pojazdów autonomicznych i półautonomicznych, które stają się istotne w obliczu braków kadrowych, w dużej mierze opiera się na systemach nawigacji satelitarnej, zapewniających precyzyjne planowanie tras i bieżące dostosowywanie kursu.

Monitorowanie w czasie rzeczywistym. GNSS wspiera śledzenie towarów w tranzycie, dostarczając informacje w czasie rzeczywistym o lokalizacji i statusie przesyłek, co poprawia zarządzanie logistyką, obsługę klienta i bezpieczeństwo.

Telekomunikacja satelitarna

Łączność na obszarach odległych. Niezawodna komunikacja satelitarna jest szczególnie przydatna w obszarach, gdzie sieci naziemne są ograniczone lub nie istnieją, takich jak regiony wiejskie czy słabo zaludnione. Zapewnia ciągły przepływ danych między pojazdami a centrami logistycznymi, umożliwiając nieprzerwane śledzenie i komunikację.

Wymiana danych. Telekomunikacja satelitarna ułatwia wymianę danych między kierowcami, centrami dyspozycyjnymi i klientami, co poprawia procesy podejmowania decyzji związane z optymalizacją tras, zarządzaniem frachtem i reakcją na sytuacje awaryjne.

Dane z obserwacji Ziemi

Monitorowanie infrastruktury. Satelity obserwujące Ziemię dostarczają szczegółowych obrazów i danych, które mogą być wykorzystywane do monitorowania stanu infrastruktury transportowej, takiej jak drogi, mosty i linie kolejowe. Umożliwia to terminową konserwację, poprawia bezpieczeństwo i zmniejsza przestoje związane z naprawami.

Monitorowanie środowiska. Dane satelitarne pomagają monitorować warunki pogodowe, oceniać ryzyko związane z klęskami żywiołowymi (np. powodzie czy śnieżyce) oraz śledzić wpływ na środowisko (np. emisje z transportu). Może to być kluczowe dla optymalizacji tras transportowych, zapobiegania opóźnieniom i redukcji śladu węglowego sektora.

Planowanie miejskie i regionalne.  Obserwacja Ziemi może również wspierać planowanie rozwoju infrastruktury, pomagając decydentom w identyfikacji najbardziej efektywnych lokalizacji dla nowych tras transportowych, centrów logistycznych czy ośrodków dystrybucji.

Podsumowując, korzyści dla polskiego sektora transportu wynikające z rozwiązań opartych na technologiach kosmicznych obejmują (1) Zwiększoną efektywność operacyjną, a przez to mniejsze koszty i krótsze czasy dostaw; (2) Bardziej zrównoważony rozwój, ponieważ dane satelitarne mogą pomóc w redukcji emisji poprzez lepsze planowanie tras i monitorowanie wpływu na środowisko; (3) Zwiększone bezpieczeństwo poprzez wykorzystanie monitoringu satelitarnego, (4) Rozwiązanie problemu niedoboru kierowców poprzez opartą na nawigacji satelitarnej i wciąż rozwijaną technologię pojazdów autonomicznych. 

Wsparcie polskich przedsiębiorców z sektora TiL przez wybrane programy Europejskiej Agencji Kosmicznej

Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) odgrywa kluczową rolę we wspieraniu firm, zapewniając im dostęp do najnowocześniejszych technologii kosmicznych i pomagając w komercjalizacji produktów opartych na zasobach kosmicznych, takich jak dane satelitarne, telekomunikacja i systemy nawigacyjne. Poprzez programy takie jak ESA Business Applications and Space Solutions (ESA BASS), ESA umożliwia firmom wykorzystanie technologii pochodzących z sektora kosmicznego do tworzenia innowacyjnych produktów i usług w branżach “niekosmicznych”, takich jak opieka zdrowotna, rolnictwo, transport i planowanie urbanistyczne. Dzięki oferowaniu finansowania, wsparcia technicznego i tworzeniu partnerstw, ESA wspiera przedsiębiorstwa w integracji technologii kosmicznych z sektorami niezwiązanymi z kosmosem, przyczyniając się do wzrostu gospodarczego i wspierania innowacji technologicznych w Europie i poza nią.

W 2022 roku ESA podpisała kontrakt z ABGi-Poland na pełnienie przez przedstawicieli ABGi-Poland roli Brokera Technologii ESA oraz Ambasadora programu ESA BASS w Polsce. Zadaniem Brokera i Ambasadora jest wspieranie polskich przedsiębiorstw w ich rozwoju oraz tworzeniu produktów z wykorzystaniem technologii kosmicznych i funduszy ESA. Rolą Brokera jest ułatwianie transferu technologii kosmicznych do sektorów niezwiązanych z kosmosem, takich jak opieka zdrowotna, energetyka, motoryzacja czy rolnictwo. Od początku 2024 roku brokerzy ESA z ABGi-Poland realizują program „ESA Spark Funding” (https://esabroker.pl/spark-funding), mający na celu wsparcie transferu i komercjalizacji technologii kosmicznych w sektorach niezwiązanych z kosmosem, w tym ICT. Program zapewnia pomoc finansową w wysokości 75 000 EUR dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), dojrzałych startupów oraz przedsiębiorców poszukujących sposobów na adaptację i wykorzystanie technologii kosmicznych w celu opracowania innowacyjnych produktów i usług. 

Rolą Ambasadora (https://esaambasador.pl) jest wspieranie udziału polskich podmiotów (głównie firm) w programie ESA BASS. Program ten finansuje rozwój innowacyjnych produktów i usług opartych na danych satelitarnych, takich jak dane obrazowe, nawigacja lub telekomunikacja. Ambasador pełni rolę pierwszego krajowego punktu kontaktowego dla firm potencjalnie zainteresowanych udziałem w programie. Ambasadorzy konsultują pomysły na projekty oraz wspierają proces przygotowywania wniosków, często będąc pośrednikiem między wnioskodawcą a ESA. 

Polskie sukcesy w programie ESA BASS

Dotychczas finansowanie ze środków programu ESA BASS uzyskało szereg podmiotów działających we wszystkich sektorach gospodarki, w tym w sektorze TiL Rozwiązania, których opracowywanie jest przedmiotem dofinansowania, wykorzystują jeden lub kilka rodzajów danych satelitarnych oraz charakteryzują się wysokim stopniem innowacyjności w stosunku do rozwiązań konkurencyjnych. Wśród polskich przedsiębiorstw realizujących projekty ESA BASS z obszaru transportu można wyróżnić poniższe.

Firma Atena IT & Financial Services S.A (obecnie ERGO Technology & Services S.A.) realizowała projekt INSUTRAX(https://business.esa.int/projects/insutrax), w ramach którego wykorzystywano satelitarne dane nawigacyjne oraz dane z obserwacji Ziemi do monitorowania ładunków transportowanych przez korytarz drogowy Bałtyk-Adriatyk. Opracowywane rozwiązanie obejmowało jednoczesne instalowanie urządzeń monitorujących zarówno na pojazdach przewożących dany ładunek jak również na samych ładunkach wewnątrz przestrzeni ładunkowej tych pojazdów. Zebrane informacje nt. bieżącego położenia ładunku (dane nawigacyjne) oraz bieżących warunków otoczenia (dane z obserwacji Ziemi) miały być wykorzystane do zwiększenie bezpieczeństwa transportu ładunków oraz usprawnienia procesu zarządzania ruchem. Użytkownikami rozwiązania mieli być nie tylko przewoźnicy drogowi, ale również firmy ubezpieczeniowe, które dzięki zebranym informacjom byłyby w stanie adekwatnie dostosować ofertę ubezpieczeniową do planowanej trasy przejazdu.

Firma Herz Systems Ltd. Sp. z o.o. z Zielonej Góry realizowała projekt demonstracyjny LMS (Livestock Monitoring System, https://business.esa.int/projects/lms), w ramach którego wykorzystywano satelitarne dane nawigacyjne i komunikację satelitarną do opracowania systemu monitorującego transport zwierząt, szczególnie w warunkach podróży dłuższych niż 8 godzin. Opracowane rozwiązanie opierało się na systemie czujników instalowanych w pojeżdzie, które dzięki zbieraniu danych w czasie rzeczywistym i komunikacji z centrum zarządzającym, dostarczałyby pełną informację nt. bieżącego stanu transportu. Rozwiązanie zostało pozytywnie przetestowane w warunkach laboratoryjnych oraz rzeczywistych.

Firma GMV Poland Sp. Z o.o. z Warszawy realizowała projekt EUROPORT (https://business.esa.int/projects/europort), którego celem było zintegrowanie technologii satelitarnych z istniejącymi systemami do zarządzania intermodalnym transportem towarowym. Opracowywane rozwiązania oparte na danych nawigacji satelitarnej i danych z obserwacji Ziemi miały zapewnić (1) terminowe powiadamianie operatorów o istotnych zdarzeniach w łańcuchu dostaw, (2) optymalizację operacji, (3) efektywną i bezpieczną wymianę informacji pomiędzy zaangażowanymi podmiotami oraz (4) wiarygodne przewidywanie warunków zewnętrznych (na przykład prognozy pogody i oceanograficzne) w celu wspierania procesów decyzyjnych i planowania.

Źródła

[1] Raport: Transport i logistyka w Polsce 2024, portal a&s Polska, https://aspolska.pl/raport-transport-i-logistyka-w-polsce-2024/
[2] Raport TLP 2014-2024, https://tlp.org.pl/raport-tlp-2014-2024/
[3] Transport drogowy w Polsce, https://tlp.org.pl/wp-content/uploads/2023/07/raport-transport-drogowy-w-polsce-2023.pdf
[4] Transport przyszłości. Raport o perspektywach rozwoju transportu drogowego w Polsce w latach 2030-2050, https://www.pwc.pl/pl/publikacje/2019/transport-przyszlosci-perspektywy-rozwoju-transportu-drogowego-w-polsce-2020-2030.html