Sektor ICT w Polsce (na podstawie The IT/ICT sector in Poland – report 2023, Polish Agency for Enterprise Development).
Sektor technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w Polsce stanowi znaczącą i szybko rozwijającą się część gospodarki. W 2021 roku w Polsce działało ponad 2500 firm z sektora ICT, zatrudniających ponad 290 000 osób, w 2023 ta liczba wzrosła do 512 000 osób (dane GUS). Firmy wygenerowały przychody na poziomie 212 miliardów PLN (około 46,5 miliarda EUR), co oznacza roczny wskaźnik wzrostu (CAGR) na poziomie 12%. Wzrost ten był częściowo napędzany zwiększonym zapotrzebowaniem podczas pandemii COVID-19, która uwypukliła kluczową rolę sektora ICT w umożliwieniu pracy zdalnej i podtrzymaniu aktywności gospodarczej. Siła tego sektora dodatkowo przejawia się w jego innowacyjności – prawie połowa firm wprowadziła nowe technologie, co znacznie przewyższa ogólny odsetek firm przemysłowych w Polsce, gdzie tylko 31% przedsiębiorstw wdrażało innowacje.
Polskie firmy ICT są głęboko zintegrowane z rynkami globalnymi, a znaczna część ich przychodów pochodzi z eksportu. W 2021 roku eksport polskiego sprzętu telekomunikacyjnego i IT osiągnął wartość 11,8 miliarda EUR, a kluczowymi rynkami były Niemcy, Holandia oraz Stany Zjednoczone. Usługi ICT również odnotowały znaczny wzrost, zwłaszcza w eksporcie do Stanów Zjednoczonych, który wyniósł 1,9 miliarda EUR, co stanowi jedną czwartą całkowitego eksportu usług ICT z Polski. Tak dobre wyniki eksportowe podkreślają konkurencyjność Polski na globalnym rynku ICT, napędzaną przez wysoko wykwalifikowaną kadrę, dynamicznie rozwijający się ekosystem startupowy oraz silny nacisk na rozwój oprogramowania i zaawansowane technologie, takie jak sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe.
Zgodnie z raportem, polski sektor ICT obejmuje kilka kluczowych branż, w tym finanse, medycynę i biotechnologię, edukację, marketing, energetykę, transport i logistykę, e-commerce i handel detaliczny oraz inteligentną produkcję (ang. smart manufacturing). Ponadto, sektor koncentruje się również na cyberbezpieczeństwie i usługach w chmurze, a firmy aktywnie działają zarówno w zakresie sprzętu, jak i oprogramowania.
Potrzeby polskiego sektora ICT
Według raportu, jedną z kluczowych potrzeb przedsiębiorstw sektora jest konieczność zwiększenia inwestycji w badania i rozwój (B+R). Średnio wydatki na B+R w tym sektorze wzrosły o 26% w 2021 roku, niemniej aby utrzymać pozycję lidera w innowacyjności, konieczne są dalsze inwestycje, szczególnie w obszarach takich jak sztuczna inteligencja, cyberbezpieczeństwo i technologii blockchain. Dodatkowo rośnie zapotrzebowanie na wykwalifikowanych specjalistów w sektorze, zwłaszcza w zakresie rozwoju oprogramowania oraz nowych technologii, takich jak Internet Rzeczy (IoT) i rozproszone usługi w chmurze. Luka w umiejętnościach może stanowić wyzwanie dla utrzymania szybkiego wzrostu sektora.
Raport wskazuje również na konieczność integracji sektora z trendami transformacji cyfrowej, które przekształcają globalną gospodarkę, szczególnie w obszarach Przemysłu 4.0 i technologii 5G. Raport sugeruje, że to sektor ICT odegra kluczową rolę w umożliwianiu firmom z różnych branż przyjęcia narzędzi cyfrowych, które zwiększają efektywność i elastyczność działania. Możliwość zaspokojenia tych potrzeb wymaga jednak pełniejszego dostępu do infrastruktury technologicznej, zwłaszcza w zakresie usług w chmurze, które mają napędzać popyt wśród małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP).
Kolejną kluczową potrzebą jest rozwiązanie problemów związanych z cyberbezpieczeństwem, ponieważ rosnące zagrożenia cybernetyczne wymagają solidnych rozwiązań do ochrony danych i systemów.
Oczekuje się również, że firmy będą nadążać za zmieniającymi się oczekiwaniami klientów, rozwijając bardziej elastyczne i ekonomiczne rozwiązania IT.
Technologie kosmiczne a sektor ICT
Technologie z sektora kosmicznego, takie jak nawigacja satelitarna, telekomunikacja czy satelitarne dane z obserwacji Ziemi mogą stanowić atrakcyjne narzędzia dla firm z sektora ICT poprzez umożliwienie im opracowania innowacyjnych rozwiązań.
Telekomunikacja satelitarna może poprawić łączność w odległych lub słabo obsługiwanych obszarach, co jest kluczowe dla rozszerzenia dostępu do szerokopasmowego internetu w całym kraju. Ma to szczególne znaczenie, ponieważ sektor ICT opiera się na solidnej infrastrukturze internetowej, aby obsługiwać usługi w chmurze, transformację cyfrową i wspierać rozwój Przemysłu 4.0. Satelitarne rozwiązania telekomunikacyjne mogą również wspierać wdrażanie technologii 5G, co umożliwi firmom i obywatelom dostęp do szybszych i bardziej niezawodnych połączeń internetowych. Jest to szczególnie ważne, ponieważ Polska dąży do zlikwidowania luki cyfrowej i zapewnienia równego dostępu do usług cyfrowych w całym kraju. Co więcej, w miarę jak Polska rozwija swoją infrastrukturę 5G, telekomunikacja satelitarna może uzupełniać sieci naziemne, zapewniając bezproblemowe i niezawodne połączenia, nawet w miejscach, gdzie budowa tradycyjnej infrastruktury jest zbyt kosztowna. Komunikacja satelitarna jest również kluczowa dla służb ratunkowych i działań związanych z zarządzaniem katastrofami. Kiedy sieci naziemne zawodzą podczas klęsk żywiołowych, systemy telekomunikacji satelitarnej mogą zapewniać kluczowe połączenia komunikacyjne, pomagając ratownikom skuteczniej koordynować akcje ratunkowe.
Dane z obserwacji Ziemi dostarczają kluczowych informacji w branżach takich jak rolnictwo, energetyka czy monitorowanie środowiska. Integrując te dane z rozwiązaniami ICT, polskie firmy mogą rozwijać innowacyjne usługi i aplikacje. Przykładowo, połączenie sztucznej inteligencji (AI) z danymi satelitarnymi może usprawnić narzędzia wspomagające podejmowanie decyzji w sektorach, które polegają na dostępie do danych środowiskowych w czasie rzeczywistym.
Rolnicy mogą korzystać z obrazów satelitarnych, aby monitorować stan upraw, prognozować plony i optymalizować nawadnianie. Firmy ICT tworzą platformy, które łączą dane satelitarne z algorytmami uczenia maszynowego, aby dostarczać informacje na temat wydajności rolniczej, wzorców pogodowych i warunków glebowych. Podobnie, planiści miejscy mogą wykorzystywać dane EO do monitorowania rozwoju urbanistycznego, zarządzania projektami infrastrukturalnymi i oceny wpływu środowiskowego w miastach.
Inną grupą odbiorców rozwiązań opartych na danych EO stanowi branża ubezpieczeniowa. Tutaj obrazy satelitarne mogą być wykorzystane do oceny ryzyka, monitorowania klęsk żywiołowych i bardziej efektywnego przetwarzania roszczeń.
Z kolei systemy nawigacji satelitarnej, takie jak GPS czy Galileo, mogą wspierać rozwój narzędzi i systemów cyberbezpieczeństwa. Dzięki integracji danych satelitarnych firmy ICT mogą oferować skuteczne usługi lokalizacyjne, poprawić zarządzanie łańcuchami dostaw oraz wzmocnić bezpieczeństwo sieci komunikacyjnych.
Inną branżą mogącą skorzystać z systemów nawigacji satelitarnej oferowanych przez firmy ICT są transport i logistyka. Firmy z tej branży mogą wykorzystywać innowacyjne systemy nawigacji satelitarnej, aby optymalizować trasy, zmniejszać zużycie paliwa i zwiększać efektywność łańcucha dostaw. Rozwój inteligentnych miast w Polsce również korzysta z danych nawigacyjnych. Inteligentne systemy transportowe polegają na danych o rzeczywistym położeniu, aby zarządzać ruchem drogowym, minimalizować korki i redukować emisje.
Wsparcie dla nowych technologii: Internet-of-Things (IoT), kluczowy obszar wzrostu w sektorze ICT, może również skorzystać z systemów satelitarnych, ponieważ urządzenia IoT często wymagają niezawodnej, ciągłej łączności, zwłaszcza w odległych obszarach. Systemy nawigacji satelitarnej i telekomunikacyjne mogą zapewnić płynny przepływ danych dla urządzeń IoT, co jest niezbędne w takich branżach jak rolnictwo, logistyka i inteligentne miasta. Dodatkowo, dane z obserwacji Ziemi mogą wspierać aplikacje IoT, na przykład dostarczając kontekst środowiskowy dla systemów monitorowania w czasie rzeczywistym.
Wsparcie polskich przedsiębiorców z sektora ICT przez wybrane programy Europejskiej Agencji Kosmicznej
Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) odgrywa kluczową rolę we wspieraniu firm, zapewniając im dostęp do najnowocześniejszych technologii kosmicznych i pomagając w komercjalizacji produktów opartych na zasobach kosmicznych, takich jak dane satelitarne, telekomunikacja i systemy nawigacyjne. Poprzez programy takie jak ESA Business Applications and Space Solutions (ESA BASS), ESA umożliwia firmom wykorzystanie technologii pochodzących z sektora kosmicznego do tworzenia innowacyjnych produktów i usług w branżach “niekosmicznych”, takich jak opieka zdrowotna, rolnictwo, transport i planowanie urbanistyczne. Dzięki oferowaniu finansowania, wsparcia technicznego i tworzeniu partnerstw, ESA wspiera przedsiębiorstwa w integracji technologii kosmicznych z sektorami niezwiązanymi z kosmosem, przyczyniając się do wzrostu gospodarczego i wspierania innowacji technologicznych w Europie i poza nią.
W 2022 roku ESA podpisała kontrakt z ABGi-Poland na pełnienie przez przedstawicieli ABGi-Poland rolę Brokera Technologii ESA oraz Ambasadora programu ESA BASS w Polsce. Zadaniem Brokera i Ambasadora jest wspieranie polskich przedsiębiorstw w ich rozwoju oraz tworzeniu produktów z wykorzystaniem technologii kosmicznych i funduszy ESA. Rolą Brokera jest ułatwianie transferu technologii kosmicznych do sektorów niezwiązanych z kosmosem, takich jak opieka zdrowotna, energetyka, motoryzacja czy rolnictwo. Brokerzy poszukują obiecujących technologii w portfolio ESA lub polskich i zagranicznych firm kosmicznych, a następnie dopasowują je do potrzeb firm poszukujących innowacyjnych rozwiązań. Zapewniają wsparcie dostosowane do potrzeb przedsiębiorstw, prowadząc je przez cały proces transferu technologii – od wstępnej oceny aż do komercjalizacji. Firmy spoza sektora kosmicznego mogą również zgłaszać swoje potrzeby technologiczne, które mogą zostać spełnione za pomocą potencjalnych technologii kosmicznych. Od początku 2024 roku brokerzy ESA z ABGi-Poland realizują program „ESA Spark Funding” (https://esabroker.pl/spark-funding), mający na celu wsparcie transferu i komercjalizacji technologii kosmicznych w sektorach niezwiązanych z kosmosem, w tym ICT. Program zapewnia pomoc finansową w wysokości 75 000 EUR dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), dojrzałych startupów oraz przedsiębiorców poszukujących sposobów na adaptację i wykorzystanie technologii kosmicznych w celu opracowania innowacyjnych produktów i usług.
Rolą Ambasadora (https://esaambasador.pl) jest wspieranie udziału polskich podmiotów (głównie firm) w programie ESA BASS. Program ten finansuje rozwój innowacyjnych produktów i usług opartych na danych satelitarnych, takich jak dane obrazowe, nawigacja lub telekomunikacja. Ambasador pełni rolę pierwszego krajowego punktu kontaktowego dla firm potencjalnie zainteresowanych udziałem w programie. Ambasadorzy konsultują pomysły na projekty oraz wspierają proces przygotowywania wniosków, często będąc pośrednikiem między wnioskodawcą a ESA.
Polskie sukcesy w programie ESA BASS. Dotychczas finansowanie ze środków programu ESA BASS uzyskało szereg podmiotów działających we wszystkich sektorach gospodarki, w tym w sektorze ICT. Rozwiązania, których opracowywanie jest przedmiotem dofinansowania, wykorzystują jeden lub kilka rodzajów danych satelitarnych oraz charakteryzują się wysokim stopniem innowacyjności w stosunku do rozwiązań konkurencyjnych. Wśród polskich przedsiębiorstw realizujących projekty ESA BASS można wyróżnić następujące:
- Firma QZ Solutions Sp. z o.o. z Opola, realizuje projekt SoilEO (https://business.esa.int/projects/soileo) na opracowanie systemu do precyzyjnego monitorowania jakości upraw dla odbiorców z branży rolniczej. Opracowywane rozwiązanie wykorzystuje satelitarne dane z obserwacji Ziemi.
- Firma ITTI Sp. z o.o. z Poznania, która w ramach projektu Hand4U (https://business.esa.int/projects/hand-for-u-0) wprowadziła na rynek aplikację umożliwiającą komunikowanie się osób potrzebujących z wolontariuszami. Aplikacja wykorzystuje satelitarne dane nawigacyjne.
- Firma Apisense Sp. z o.o. z Krakowa, która realizuje projekt BeeSentry (https://business.esa.int/projects/beesentry) na opracowanie systemu do monitorowania stanu zdrowia pszczół w pasiekach dla odbiorców z branży pszczelarskiej. System będzie wykorzystywał satelitarne dane z obserwacji Ziemi oraz dane nawigacyjne.
- Firma Heller Consult Sp. z o.o. z Warszawy, która w ramach projektu Aspen 2 (https://business.esa.int/projects/aspen2) opracowuje system do monitorowania stanu nawierzchni dróg. System opiera się na wykorzystaniu satelitarnych danych nawigacyjnych.
- Firma SmallGIS Sp. z o.o. z Krakowa, która w ramach projektu SWBS (https://business.esa.int/projects/sbws) opracowywała dla instytucji monitorujących stan środowiska system do monitorowania siedlisk ptaków na odcinkach rzek.
- Firma SATIM Monitoring Satelitarny Sp. z o.o. z Krakowa, która w ramach projektu SAT-DEFO (https://business.esa.int/projects/sat-defo) wprowadziła na rynek system do wczesnego ostrzegania mieszkańców terenów zagrożonych osuwaniem się ziemi. System opiera się na satelitarnych danych obrazowych oraz danych nawigacyjnych.
Zestawienie wszystkich projektów finansowanych dotychczas z programu ESA BASS dostępne jest na stronie Europejskiej Agencji Kosmicznej w zakładce Portfolio (https://business.esa.int/projects).